Thoát vị đĩa đệm là một trong những bệnh lý xương khớp phổ biến, đặc biệt là ở người trung niên và cao tuổi. Bệnh không chỉ gây đau nhức, khó chịu mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động, thậm chí có thể dẫn đến tàn phế nếu không được điều trị kịp thời. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu kỹ về bệnh lý, từ nguyên nhân, triệu chứng cho đến cách điều trị và phòng ngừa hiệu quả.

Thoát vị đĩa đệm là gì?

Đĩa đệm là cấu trúc nằm giữa các đốt sống, có tác dụng như một bộ giảm xóc, giúp cột sống vận động linh hoạt. Một đĩa đệm bình thường gồm nhân nhầy bên trong và vòng sợi bao bọc bên ngoài. Khi vòng sợi này bị rách hoặc yếu, nhân nhầy có thể tràn ra ngoài, chèn ép vào các dây thần kinh hoặc tủy sống, gây ra tình trạng thoát vị.

Thoát vị đĩa đệm thường gặp nhất ở vùng lưng dưới (thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng), nhưng cũng có thể xảy ra ở vùng cổ (thoát vị đĩa đệm cột sống cổ).

Nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm

Thoát vị đĩa đệm có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm cả yếu tố bên trong cơ thể và các thói quen sinh hoạt hàng ngày.

Yếu tố tuổi tác

Khi chúng ta già đi, đĩa đệm cũng mất dần độ đàn hồi, trở nên khô cứng và dễ bị tổn thương hơn. Điều này làm cho đĩa đệm dễ bị thoát vị hơn, đặc biệt là ở những người từ 30 đến 50 tuổi.

Tác động từ ngoại lực

Những hoạt động như nâng vật nặng sai tư thế, cúi gập lưng đột ngột hoặc tai nạn có thể gây áp lực lớn lên cột sống và đĩa đệm, dẫn đến thoát vị. Đặc biệt, người thường xuyên lao động nặng, nhân viên văn phòng ngồi sai tư thế lâu dài có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.

Thói quen sinh hoạt không khoa học

• Ngồi quá lâu: Những người làm việc văn phòng, tài xế hoặc người ít vận động dễ gặp phải tình trạng bệnh lý do áp lực kéo dài lên cột sống.
• Béo phì: Trọng lượng cơ thể quá lớn làm tăng áp lực lên đĩa đệm, khiến chúng dễ bị hư hỏng.
• Hút thuốc lá: Các nghiên cứu cho thấy rằng hút thuốc có thể làm giảm lượng oxy cung cấp cho đĩa đệm, gây thoái hóa nhanh hơn.

Yếu tố di truyền

Nếu trong gia đình có người mắc các bệnh lý về xương khớp hoặc thoát vị, bạn có nguy cơ cao hơn bị ảnh hưởng bởi các vấn đề này.

Triệu chứng của thoát vị đĩa đệm

Triệu chứng của thoát vị đĩa đệm có thể khác nhau tùy thuộc vào vị trí và mức độ chèn ép của đĩa đệm thoát vị vào dây thần kinh. Dưới đây là các dấu hiệu phổ biến:

Đau lưng hoặc cổ

Đau lưng dưới hoặc đau cổ là triệu chứng đầu tiên và phổ biến nhất của thoát vị đĩa đệm. Cơn đau có thể xuất hiện đột ngột hoặc âm ỉ, kéo dài hàng tuần, thậm chí hàng tháng.

Đau lan xuống chi

• Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng: Cơn đau có thể lan từ lưng xuống mông, đùi và cẳng chân. Đây được gọi là đau thần kinh tọa.
• Thoát vị đĩa đệm cột sống cổ: Đau từ cổ có thể lan xuống vai, cánh tay, gây tê và yếu ở tay.

Tê bì và yếu cơ

Khi đĩa đệm chèn ép vào dây thần kinh, người bệnh có thể cảm thấy tê bì ở vùng cánh tay, bàn tay, chân hoặc bàn chân. Ngoài ra, yếu cơ cũng là triệu chứng đáng chú ý, ảnh hưởng đến khả năng cầm nắm và vận động.

Khó khăn khi vận động

Các hoạt động hàng ngày như đứng lên, ngồi xuống, đi lại hoặc cúi gập người có thể trở nên khó khăn do cơn đau và cảm giác tê bì từ thoát vị.

Biến chứng của thoát vị đĩa đệm

Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh lý có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như:

• Chèn ép tủy sống: Gây ra tình trạng mất kiểm soát cơ, mất cảm giác hoặc yếu liệt chi.
• Hội chứng đuôi ngựa: Là một biến chứng hiếm gặp nhưng nghiêm trọng, có thể gây mất khả năng kiểm soát tiểu tiện và đại tiện.
• Teo cơ: Khi dây thần kinh bị chèn ép trong thời gian dài, cơ bắp có thể bị teo do thiếu sự kích thích.

Phương pháp chẩn đoán thoát vị đĩa đệm

Để chẩn đoán bệnh lý thoát vị đĩa đệm, bác sĩ sẽ thực hiện các bước kiểm tra lâm sàng kết hợp với các kỹ thuật hình ảnh như:

• Chụp X-quang: Giúp loại trừ các nguyên nhân khác như gãy xương hoặc thoái hóa xương khớp.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Cho phép bác sĩ quan sát chi tiết tình trạng đĩa đệm và mức độ chèn ép vào dây thần kinh.
• Chụp CT Scan: Tạo ra hình ảnh chi tiết hơn của cột sống, giúp xác định vị trí đĩa đệm bị thoát vị.

Cách điều trị thoát vị đĩa đệm

Điều trị bệnh phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh và tình trạng sức khỏe của bệnh nhân. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến:

Điều trị không phẫu thuật

• Nghỉ ngơi và hạn chế vận động: Giúp giảm áp lực lên đĩa đệm và giảm triệu chứng đau.
• Dùng thuốc giảm đau và kháng viêm: Các loại thuốc như ibuprofen, paracetamol hoặc thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs) có thể giúp giảm đau và viêm.
• Vật lý trị liệu: Các bài tập giãn cơ, tăng cường cơ bắp và cải thiện tư thế có thể giúp giảm áp lực lên đĩa đệm và giảm triệu chứng đau.
• Tiêm corticosteroid: Đây là phương pháp tiêm thuốc trực tiếp vào vùng thoát vị để giảm viêm và đau.

Phẫu thuật

Khi các phương pháp điều trị không phẫu thuật không hiệu quả, hoặc khi tình trạng bệnh nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật. Các kỹ thuật phẫu thuật phổ biến bao gồm:

• Phẫu thuật cắt bỏ đĩa đệm: Loại bỏ phần đĩa đệm bị thoát vị chèn ép lên dây thần kinh.
• Phẫu thuật thay đĩa đệm: Được thực hiện trong trường hợp đĩa đệm bị tổn thương nặng, bác sĩ sẽ thay thế đĩa đệm nhân tạo.

Phòng ngừa thoát vị đĩa đệm

Để phòng tránh thoát vị đĩa đệm, bạn cần chú ý đến các thói quen sinh hoạt hàng ngày và bảo vệ sức khỏe xương khớp:

• Duy trì tư thế đúng: Khi ngồi làm việc, hãy sử dụng ghế có tựa lưng và giữ cột sống thẳng. Tránh ngồi quá lâu một chỗ.
• Tập thể dục đều đặn: Các bài tập giãn cơ và tập cơ lưng sẽ giúp tăng cường sức mạnh cho cột sống.
• Kiểm soát cân nặng: Tránh để trọng lượng cơ thể gây áp lực lên cột sống và đĩa đệm.
• Tránh mang vác nặng sai tư thế: Khi nâng đồ vật, hãy dùng lực từ chân thay vì cúi gập lưng.